ساختمان های هوشمند در معماری داخلی و طراحی داخلی
در دنیای مدرن امروزی استفاده از تکنولوژی و بهره‌گیری از به روزترین فناوری‌ها در دستور کار تمامی رشته‌ها در تمام سطوح قرار می‌‌گیرند، که معماری نیز در این زمینه از این امر مستثنی نخواهد بود. ساختمان‌ها امروزه سهم بزرگ و عمده‌ای از انرژی تولید شده در کرۀ زمین را مصرف می‌کنند و همچنین باتوجه به نرخ رشد جمعیت در سال‌های آتی این میزان بطور چشم‌گیری افزایش خواهد یافت. باتوجه به چالش‌های عنوان شده فرآیندهای بهینهسازی و هوشمند سازی ساختمان‌ها و افزایش مدیریت شهرها در شبکه‌ای هوشمند می‌تواند راهکاری بهینه و کارا باشد. هوشمندسازی یا BMS فرآیندها و ساختمان‌ها در سطوح متعددی از جمله اقتصادی، کارکردی و آسایش بهره‌بردار مؤثر خواهد بود. در متن حاضر در ابتدا تعریفی جامع از ساختمان های هوشمند ارائه می‌کنیم و در ادامه به بررسی و تشریح ویژگی‌های بارز و شاخص آن‌ها می‌پردازیم. پس از ارائه تصویری روشن از این دست ساختمان‌ها نقش معماری داخلی در طراحی و اجرای این ساختمان‌ها را بررسی خواهیم کرد.
ساختمان های هوشمند چیست؟
فرآیند ساختمان‌‌سازی هوشمند و یا نسل جدید ساختمان‌‌سازی مدرن به تجهیز ساختمان با تجهیزات نوین در جهت ارتقاء بهره‌وری و کارایی و فراهم آوردن فضایی مطبوع و دلپذیر برای بهره‌بردارن است، به مجموعۀ طراحی و اجرای این فرآیند واژۀ هوشمندسازی ساختمان گفته می‌شود که بازۀ متنوع و متعددی از متخصصان برق، تأسیسات، سازه، معماری و طراحی داخلی در تحقق آن با یکدیگر همکاری خواهند کرد و هریک سهم بسزایی در اجرای این برنامه ایفا می‌نمایند. باید در نظر داشت که امروزه یکی از مؤثرترین راهکارها در بهینهسازی مصرف انرژی، ایدۀ ساختمان های هوشمند (smart building) بوده که از طریق یکی از دو روش شبکۀ هوشمند (smart grid) و یا تولید غیر متمرکز انرژی خواهد بود.
این فرآیند با اهداف متنوعی همچون ارتقاء سطح کیفی ساختمان، کاهش مصرف و یا بهینهسازی مصرف انرژی و یا طراحی ساختمانی امن‌تر و مدرن‌تر انجام می‌شود. که شامل دو بخش سیستم مدیریت ساختمان و مدیریت انرژی آن است. در بخش مدیریت انرژی مجموعه‌ای از نرم‌افزارها و سخت‌افزارها در جمع‌آوری، تحلیل و بررسی و کنترل داده‌ها کار را برای متخصصان هموارتر خواهند کرد.
بطور کلی قابلیت‌های یک ساختمان هوشمند به شرح زیر است:
- بهره‌گیری از سیستم گرمایش سرمایش و تنظیم دما محیط زندگی؛
- تنظیم و شدت نور طبیعی و نورپردازی مصنوعی داخلی؛
- تنظیم و کنترل آسایش صوتی و آلودگی‌های صوتی؛
- کنترل سیستم‌های امنیتی و حفاظتی؛
- کنترل همه جانبه و یکپارچۀ ساختمان.
نقش طراح داخلی در طراحی ساختمان های هوشمند چیست؟
اهمیت حضور طراحان داخلی در طراحی و اجرای پروژه‌های ساختمانی در مقیاس‌های متنوع و کاربری‌های گوناگون پوشیده نیست. در فرآیند هوشمندسازی ساختمان نیز شناسایی نیازهای کارفرما و بهره‌بردار و چگونگی برنامه‌ریزی اولویت‌ها گام‌های انجام پروژه برای تحقق این هدف از جمله وظایفی است که با مجموعه مسئولیت‌های طراح داخلی پیوند عمیقی دارد.
از جمله کلید‌ترین وظایف طراح داخلی بررسی کاربر، نیازها و بستر طراحی در راستای جمع‌آوری اطالاعات اولیه و اطلاعات زیرساختی برای انجام پروژه است. براساس مطالعات انجام گرفته در این حوزه مهم‌ترین علت این کار پیشگیری از خطر‌هایی است که انسان‌ها به دلیل زمان کم، تعجیل و یا بی‌دقتی با آن مواجه می‌شوند. ایده‌ها و پیشنهادات طراحان و طراحان داخلی نقش مهمی در برطرف کردن نیازهای بهره‌برداران یا کارفرمایان پروژه دارد و آن‌ها باتوجه به موضوع طرح و بودجه موجود بهترین راهکار را برای بیشترین حد آسایش ارائه می‌دهند.
مجموعه امکانات و راهکارهای ارائه شده در جهت کنترل ساختمان های هوشمند با استفاده از گوشی همراه، تبلت، ریموت کنترل و کلیدهای لمسی و چندکاره قابل انجام و بهره‌برداری است.
یکی از بهترین و مهم‌ترین امکانات این سیستم، کنترل چندین عمل وابسته یا غیروابسته با استفاده از یک سنسور می‌باشد که در اصطلاح تخصصی به آن سناریو گفته می‌شود. از رایج‌ترین این سناریوها: سناریوی ورود و خروج به خانه است. کاربران با بهره‌گیری از این سیستم می‌توانند باتوجه به ساعت‌های روز و میزان تابش آفتاب بوسیلۀ کنترل بازشوها با شیشه‌های هوشمند و پرده‌های برقی میزان تابش آفتاب و درجۀ حرارت فضای زیست را کنترل می‌نمایند. از طرفی با ورود و خروج به فضاهای مسکونی می‌توان باتوجه به برنامۀ مورد نظر کاربر میزان نورپردازی داخلی و مصنوعی را نیز کنترل کرد.
آنچه در دیدگاه کارفرمایان با بیشترین استقبال مواجه شده است امکان کنترل خانه‌ها از راه دور است که به آنان این اطمینان را می‌دهد که در هر لحظه می‌توانند از شرایط فضای زندگی و سرمایه و دارایی خود آگاه و هوشیار باشند.
نقش طراحان داخلی در حوزۀ طراحی و مدیریت فضاهای کاری و اداری
طراحان داخلی در حوزۀ طراحی و مدیریت فضاهای کاری و اداری است، اهمیت این فضاها از آن جهت است که پس از خانه افراد بیشترین زمان را در فضاهای کاری خود سپری می‌کنند و از همین سو دومین رتبه در بیشترین مصرف انرژی به این فضاها اختصاص خواهد گرفت و آسایش افراد نیز در این کالبدها از اهمیت بسیاری برخوردار است.
طراحی و بهینهسازی با این هدف که افراد همزمانی که در حین انجام وظیفه هستند، نیازهای انسانی‌شان نیز تا حد کفایت پاسخ داده شود. باید متذکر شد که در صورت عدم توجه به نیازهای کارمندان ممکن است در زمانی کوتاه بهره‌وری و بازدهی سازمان مربوطه کاهش یافته و همچنین کارمندان نیز به دلیل افت شرایط و کیفیت کاری حس تعلق خود به فضای کاری‌شان را از دست بدهند.
برای بهره‌وری هرچه بهتر از فضای اداری در ابتدا باید به‌گونه‌ای از فضا و تجهیزات و مبلمان استفاده شود که از آن‌ها بیشترین و بهترین استفاده به عمل آید. در بهینهسازی و هوشمندسازی ساختمان‌ها یک سنایو برد – برد پیشنهاد می‌شود به این معنا که بهره‌برداران و سازمان‌های مجری این سیستم بایکدیگر تعامل و همکاری نمایند تا بصورت عینی بهره‌وری سیستم را مشاهده نمایند و سهم خود از میزان هوشمندسازی ساختمان را به‌خوبی مشهده نمایند.
در اصل باید عنوان کرد، با تأکید بر اصل هوشمند شدن سبب خواهد شد کارمندان زمان کمتری را به انجام نیازهای متفرقه اختصاص داده و زمان بیشتری را صرف انجام کارهای اصلی سازمان کنند و در نتیجه سود شرکت و کارکنان به‌صورت همزمان افزایش خواهد یافت.
نویسنده: آناهیتا شهپری (کارشناسی ارشد معماری از دانشگاه هنر تهران)
