اهمیت فضای سبز در معماری و طراحی داخلی

معماری و معماری داخلی، هنر خلق اتمسفر و بستری مناسب برای انواع کاربران است و همواره در تلاش‌اند تا بهینه‌ترین فضا را برای آنان فراهم آورند. پس این معمار و طراح داخلی است که با بهره‌گیری از تمامی امکانات موجود در این رشته و رشته‌های وابسته به آن برای آفرینش این فضا کمک خواهد گرفت تا فضایی متنوع و همه‌جانبه تولید کند. از جمله این امکانات و راهکارها می‌توان به گیاهان و فضاهای سبز اشاره کنیم. شادابی و پویایی که فضای سبز بر کالبد و روح معماری تزریق می‌کند همواره به‌گونه‌ای انعطاف‌پذیر و تغییرپذیر است که گذر زمان، فصل و ساعت را به شاعرانه‌ترین شکل به نمایش می‌گذارد.

پس ضروری خواهد بود که روش‌ها و گونه‌های بکارگیری آن‌ها را با دقت بیشتری مورد بررسی قرار دهیم. این موضوع زمانی بیشترین اهمیت را برای معماران پید کرد که معماری پایدار، به عنوان پررنگ‌ترین جریان معماری پا به عرصۀ حضور گذاشت. معماری پایدار گذشته از مبانی اجتماعی و اقتصادی به‌صورت مجزا و شاخصی به ارتباط انسان با فضای باز می‌پردازد و نقش آن در زندگی، رشد و فرآیند یادگیری را عنوان می‌کند. بر اساس معماری پایدار و علاوه‌بر آن روانشناسی محیط عنوان می‌کند که افزودن فضای سبز در انواع مقیاس‌ها از گلدان‌های کوچک تا باغچه‌های داخلی و بام حس تعلق بهره‌برداران را نسبت به فضای زیست‌شان افزایش خواهد داد.

کاربرد فضای سبز در قسمت‌های مختلف ساختمان

معمارن و طراحان داخلی در مقیاس‌های متعددی به فضای سبز می‌پردازند که این همکاری و تبادل نظر آن‌هاست که کیفیت این طراحی‌ها را ارتقاء می‌بخشد. در گام نخست، فضای ورودی، لابی، حیاط و پارکینگ مد نظر قرار می‌گیرد. در حیاط‌ها و ورودی‌های اصلی ساختمان باید در نظر داشته باشید که انتخاب گونه‌های گیاهی، طرح کاشت آن‌ها و طراحی باغچه‌ها و باکس‌ها همگی در یک اهمیت و اولویت قرار دارند.

در ابتدا باید باتوجه به اقلیم و نحوۀ نورگیری و ساعات آفتابگیری فضا، گونه‌های گیاهی را برگزنیم این کار از این جهت حائز اهمیت است که باید در تمامی فصول و ساعات روز منظری دل و چشم‌نواز در اختیار مراجعه‌کنندگان و بهره‌برداران فضا قرار دهیم که معمولاً بهترین راه‌حل استفاده از گیاهان همیشه سبز و خزان‌پذیر است که تعادل را در چشم‌اندازها حفظ خواهد کرد. پس انتخاب نوع گونه باید در طرح کاشت گیاهان نیز مد نظر قرار گیرد که تمامی این مراحل با مشورت کارشناس یا متخصص منظر صورت می‌پذیرد.

در همین بخش باید اضافه کنیم که فضای سبز امروزه جای خود را در پارکینگ‌ها و فضای توقف ماشین بیش از هر دورۀ دیگری گشوده و تثبیت کرده است، در مجموعه‌های آپارتمانی و برج‌های اداری، فضای مسکونی، تجاری یا خدماتی همواره باید بر افزایش کیفیت این فضاها پرداخته شود. استفاده از سیستم‌های باکسی و متمرکز در نقاط معین و فکر شده در پارکینگ به مقبولیت بیشتر فضا و تصفیه هوا منتج خواهد شد.

اهمیت فضای سبز در محیط‌های داخلی

پس از پرداختن به موضوع فضای خارجی و پارکینگ‌ها، حال زمان آن رسیده که به اهمیت این دست فضاها در فضای داخلی بپردازیم. در گذشته، باتوجه به کم بودن میزان تقاضا، فضاهای معماری همواره دارای حیاط حتی بسیار کوچک بودند که امروزه به دلیل افزایش تقاضا هر روزه شاهد کاهش و افت کیفیت این‌گونه فضاها هستیم. حال با یافتن راهکاری معمارانه می‌توانیم دوباره روح را به فضاهای‌مان تزریق نماییم. شاید در نگاه نخست به‌نظر برخی کارشناسان از نظر هزینه توجیحی برای این کار وجود نداشته باشد و عنوان کنیم که به گلدان‌ها و فضاهای سبز محدود باید بسنده نماییم.

اما باید عنوان کنیم که باتوجه به خاصیت کاهش استرس و تنش افراد، کاهش درجۀ حرارت محیطی، تقلیل آلودگی هوا و تأثیرات گلخانه‌ای، صرف این هزینه بسیار توجیه‌پذیر خواهد بود. در فضای داخلی امروزه در سطح معماری جهانی، باغچه‌ها به فضای خواب، نشیمن و حتی سرویس‌های بهداشتی راه یافته‌اند. این‌گونه‌ها می‌توانند به طراحی کوچک یک باکس در فضاها خلاصه شده یا با وسعت بیشتری تراس‌های این فضاها را با فضای خانه ترکیب نمایند و فضای درون و بیرون را با یکدیگر ترکیب نماییم.

باغچه‌های طبقاتی و قابلیت‌های مفید آن

از جمله بهترین راهکارها استفاده از باغ‌ها و باغچه‌های طبقاتی است، باغچه‌هایی که با بهره‌گیری از فناوری کف کاذب و خاک‌های سبز امکان پرورش گیاهان، درختچه‌ها و… را در اختیار ساکنان قرار می‌دهد. مشابه تکنیک معروف «بام سبز» به‌صورت ترکیبی یا گسترده فضایی سبز سبک پدید می‌آوریم. این فضاهای سبز به ساکنان اجازه می‌دهند که گیاهان مورد علاقه خود را پرورش دهند و مکانی آرام و امن برای آموزش به کودکان و رشد خلاقیت آن‌ها و آرامشی غیرقابل وصف برای افراد مسن فراهم خواهد آمد.

باید اذعان کنیم که علاوه‌بر این نکاتی که در فوق ذکر شد این باغچه‌های موجود در طبقات می‌توانند میزان تشعشعات خورشید را کنترل نمایند و اثرات ناشی از بادهای نامطلوب و نوسانات دمایی را تعدیل نمایند. امروزه اگر امکان استفاده از پاسیوها یا فضای تراس را ندارید بهتر است به فکر استفاده از دیوار سبز باشید. دیوارهایی با ارائه سبک‌ترین تأسیسات، فضاهایی متفاوت و متنوع را در اختیار شما قرار می‌دهد. اما اگر امکان آن را هم ندارید که به گلدان‌های پشت پنجره و شلف‌های متنوع بپردازید، فضای زیر پنجره که به تأسیسات گرمایشی مانند رادیاتورها اختصاص نیافته باشد بهترین مکان برای فلاورباکس‌ها و گلدان خواهد بود که در ترکیب صندلی‌های تک و متحرک بهترین مکان برای استراحت و فیلتری برای فضای شلوغ شهری است.

استفاده از فضای درختچه‌ها و بام‌های سبز

باید توجه داشته باشیم که کار طراح داخل به اینجا خلاصه نمی‌شود و متخصصان با طراحی استندها و پایه‌های خلاقانه کار طراحی داخلی را رنگ و بویی تازه می‌بخشند. از جمله دیگر نمونه‌ها می‌توان به استفاده از فضای درخچه‌ها در فضای نشیمن و گیاهان رونده برای ایجاد تنوع در سطوح نام برد.

اما باید افزود که بام‌های سبز همیشه جایگاه خود را در معماری و طراحی داخلی از زمان لوکوربوزیه تا امروز، هر روز بیشتر تحکیم کرده‌اند. معماران داخلی نیز این فرصت را غنیمت شمرده و کار خود را توسعه داده‌اند. این سیستم بصورت گسترده، متمرکز، مدولار یا ترکیبی اجرا می‌شود. این دسته‌بندی براساس وزن بام و گونۀ گیاهی تعیین می‌شود. بام‌های گسترده برای سازه‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که از تحمل باربری پایینی برخوردار هستند و به حداقل تأسیسات زیربنایی نیازمند هستیم.

عمق آن 5 تا 15 سانتی‌متر بوده و بر روی بام‌های تخت تا کم شیب قابل اجرا است. گونه‌های همچون چمن و گیاهانی که ریشۀ کوتاهی دارند از جمله گونه‌های گیاهی مناسب این شیوه هستند. از جمله بارزترین ویژگی‌ها می‌توان به نیاز به نگهداری و آبیاری کم و از آن مهم‌تر صرف هزینه پایین اشاره کرد. سیستم متمرکز برای سازه‌های جدیدتر پیشنهاد شده و عمق و وزن بیشتری را به‌دنبال خواهد داشت. این سازه‌ها تنوع بیشتری را در خود جای می‌دهند اما به‌دنبال آن هزینۀ بیشتری را نیز به‌دنبال خواهند داشت.

سیستم‌های مدولار و جعبه‌ای

سیستم‌های مدولار و جعبه‌ای نیز نسل نوین این راهکارها هستند که عمق‌ها، گونه‌ها و هزینه‌های متنوعی را پیش روی کاربر قرار می‌دهند و به معمار و بهره‌بردار امکان انتخاب میان طیف وسیعی از راهکارها را می‌دهد. اجرای این بام‌های سبز در مهم‌ترین گام خود، فضایی برای تعامل افراد ساختمان فراهم می‌کند که نیاز به گفت‌وگو و تعامل انسان معاصر را برطرف می‌کند.

در دوره طراحی داخلی آموزشگاه پیشکسوتان اطلاعات کافی در مورد طراحی این فضای سبز، محوطه و نکات و جزئیات اجرا ارائه می‌شود، از طرفی بستر خوداشتغالی و خودکفایی نیز برای افراد ساختمان فراهم می‌شود. آن‌ها قادر خواهند بود سبزیجات مورد استفاده افراد ساختمان و یا در صورت امکان برخی صیفی‌جات مورد نیاز خود را پرورش داده و از هزینه‌های جاری زندگی خود بکاهند.

در جمع‌بندی باید عنوان کنیم فضاهای سبز در ابتدا شاید به‌نظر بدون اهمیت و سردستی و ساده به‌نظر آیند اما همانطور که در بالا به تفضیل بیان شد، باید در نهایت دقت و ظرافت تمامی مراحل را طی کرده و پس از آن شاهد ویژگی‌های مثبتی باشیم که به فضای زیست بهره‌برداران اضافه می‌شود. در کلاس معماری داخلی و دکوراسیون آموزشگاه پیشکسوتان طراحی محوطه و فضای سبز از بخش‌های مهم کلاس طراحی داخلی بوده و دانشجویان با این مبحث مهم آشنا شده و می‌توانند با قدرت در بازار بسیار عالی و پردرآمد طراحی محوطه، حضور داشته و پروژه‌های مختلف را طراحی و اجرا کنند.